Tevessül Nedir?
"Allah'ım! Rahmân ve Rahîm isimlerinin hatırına beni falanca şeyle rızıklandırmanı diliyorum"
Tevessül: Allah’a yakınlaşma yolları
Dualarımızın kabul olması, ihtiyaçlarımızın giderilmesi, sıkıntılarımızın hafiflemesi ve hayırlı isteklerimizin gerçekleşmesi için başvurabileceğimiz önemli yollardan biri, tevessül etmektir. Sözlük anlamı “bağlantı ve yakınlık” olan tevessül, dini terim olarak; kulu Allah’a yaklaştıracak olan O’nun güzel isimlerini (esmâ-i hüsnâ), sıfatlarını, salih amelleri, peygamberleri veya salih zatları birer vesile (aracı) kılarak Allah’tan talepte bulunmaktır.
Bu manayı ifade etmek için istiğase, istiâne, istimdad, teveccüh ve şefaat gibi kelimeler de kullanılabilir.
Tevessülün Çeşitleri
Tevessül, birçok farklı şekilde yapılabilir:
1. Allah’ın İsim ve Sıfatlarıyla Tevessül: Bu tevessül şekli, Kur’an’daki “En güzel isimler Allah’ındır. O’na o güzel isimleriyle dua edin” (A’râf 7/180) ayetine dayanır. “Allah’ım! Rahmân ve Rahîm isimlerinin hatırına beni falanca şeyle rızıklandırmanı diliyorum” gibi dualar bu türe örnektir.
2. Salih Amellerle Tevessül: Kişinin yaptığı iyi bir işi veya ibadeti vesile kılarak Allah’tan bir şey istemesidir. Örneğin, “Allah’ım! Falanca salih amelimi vesile ederek beni bağışla ve bana merhamet et” şeklinde dua edilebilir. Mağarada mahsur kalan üç arkadaşın, mağaranın girişini kapatan kayanın açılması için yaptıkları salih amellerini vesile kılıp dua etmeleri ve dualarının kabul olması bu duruma en bilinen örnektir.
3. Salihlerin Bereketiyle Tevessül: Salih kişilerin bereketiyle veya onlardan dua talep ederek Allah’a yakınlaşmaktır. Örneğin, “Allah’ım! Peygamberimizin (sallallahu aleyhi vesellem) ya da falanca velinin hatırına ihtiyacımı gider” denilebilir.
Bu tevessül çeşidi, hicri yedinci yüzyılda ortaya çıkan tartışmalara yol açmış, ancak o dönemdeki âlimler bu itirazlara güçlü delillerle karşılık vermişlerdir. İmam Kevseri’ye göre bu tartışmanın tekrar alevlenmesi, Müslümanların ilmi açıdan zayıf düşmesiyle ilişkilidir.
Tevessülün Hikmeti
Allah’tan bir şey isterken bir vesile edinmek, tevhid ilkesini yüceltmek amacını taşır. Kul, kendi günahlarının çokluğunu görünce, mutlak yaratıcı olan Rabbinden doğrudan bir şey istemeye çekinebilir. Bu durumda, günahlarını itiraf edip nefsini kırarak; “O’nun sevdiği bir kulunu vesile eder.”
İmam Şa‘rânî’nin şu benzetmesi bu durumu güzelce açıklar:
“Hükümdarın sarayına girmek istediğinizde, ona yakın olan bir aracıya ihtiyaç duyarsınız. O aracı, hükümdara en doğru zamanda ve en güzel kelimelerle nasıl hitap edileceğini bilir. Bizim gibi aciz kullar ise Allah’a karşı nasıl hitap edilmesi gerektiğini nereden bilebiliriz? Bu nedenle bir vesile arayışımız, Allah’a karşı edeple hareket etme ve dualarımızın daha hızlı kabul edilmesini isteme gayemizden kaynaklanır.”